Με μεγάλο ενδιαφέρον η παρουσίαση του βιβλίου «Ένα μεγάλο βράδυ»
Η σημασία που είχε η εκτέλεση των 200 κομμουνιστών στο σκοπευτήριο της Καισαριανής την 1η Μάη του 1944 από τα γερμανικά – ναζιστικά στρατεύματα κατοχής, όπως και άλλων κομμουνιστών σε άλλες περιοχές κατά τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου παρουσίας των ναζί στην Ελλάδα, για την «επόμενη μέρα» της απελευθέρωσης και την «ανάγκη» διατήρησης της αστικής εξουσίας απέναντι στον οργανωμένο στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΕΠΟΝ λαό, με αιμοδότη και ψυχή του το ΚΚΕ, αναδείχθηκε κατά την πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση που διοργάνωσε το βιβλιοπωλείο «Σύγχρονη Εποχή» στην Πάτρα, για την παρουσίαση του βιβλίου των εκδόσεων «Ένα μεγάλο βράδυ».
Ο χώρος γέμισε από κόσμο κάθε ηλικίας, για την παρουσίαση που πραγματοποίησε ο συγγραφέας του βιβλίου, πανεπιστημιακός, Σπύρος Τζόκας, από κοινού με τον Βασίλη Μόσχο, μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ, ενώ διαβάστηκαν και εκτενή αποσπάσματα.
Το «παρών», στην εκδήλωση που έγινε το απόγευμα της Παρασκευής, έδωσε επίσης, ο Νίκος Καραθανασόπουλος, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ.
Ζωή ταυτισμένη με τα βάσανα του λαού
Αναφερόμενος στο βιβλίο, που ξεδιπλώνει με μυθιστορηματική ανασκόπηση τη ζωή του Ναπολέων Σουκατζίδη, στελέχους του ΚΚΕ που ήταν ανάμεσα στους 200 εκτελεσμένους, στάθηκε ουσιαστικά στα βάσανα και τις αγωνίες συνολικά του ελληνικού λαού, απ’ τους Βαλκανικούς Πολέμους, τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τη Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή, ως τον Β’ Παγκόσμιο.
Στάθηκε στον πρωταγωνιστή του έργου, από τη γέννησή του το 1909, τη δίωξη της οικογένειάς του απ’ την Προύσα, την εγκατάστασή της στο Αρκαλοχώρι της Κρήτης, ως την ένταξή του στο ΚΚΕ, τον πρωταγωνιστικό του ρόλο στους εργατικούς – λαϊκούς αγώνες, ως την σύλληψή του και την εξορία του στον Άη Στράτη το 1936 (πριν εγκαθιδρυθεί η δικτατορία Μεταξά), την Ακροναυπλία ως το Χαϊδάρι και την εκτέλεσή του στην Καισαριανή.
Υπογράμμισε, τα γεγονότα της τελευταίας βραδιάς πριν την εκτέλεση, το πως όλοι γνώριζαν τι θα επακολουθούσε την επόμενη μέρα, αλλά και τη θαρραλέα-ακλόνητη στάση τους.
Ιδιαίτερη ήταν η αναφορά του, στην απαγγελία των ονομάτων το πρωί της Πρωτομαγιάς, στο πως απάντησε ο ίδιος ο Ν. Σουκατζίδης (νούμερο 71), όταν ο Γερμανός Διοικητής του στρατοπέδου τόνισε ότι μπορεί να τον εξαιρέσει από την εκτέλεση, καταλήγοντας στην αλύγιστη στάση όλων των εν συνεχεία εκτελεσθέντων καταλήγοντας με τους στίχους του Φ. Αγουλέ, που είναι επίκαιροι και στο σήμερα «μην καρτεράτε να λυγίσουμε».
Όλοι κοιτούσαν την επόμενη μέρα…
Στο «διακύβευμα» της επόμενης μέρας της απελευθέρωσης και για την Ελλάδα, μετά και τον ρου που είχε πάρει πλέον ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος με τη διαφαινόμενη ήττα των δυνάμεων του Άξονα, στάθηκε ο Βασίλης Μόσχος.
Με αναλυτική αναφορά στα αίτια και τα γεγονότα πριν τον Β’ Π.Π., την άνοδο του φασισμού, ναζισμού όπως κ.α. δικτατορικών καθεστώτων πριν από αυτόν, στη στάση των αστικών δυνάμεων στην Ελλάδα πριν και μετά το ξέσπασμά του, αλλά και σε αυτή του ΚΚΕ που κινητοποίησε, οργάνωσε και έβγαλε στο προσκήνιο το λαό, στάθηκε στις εξελίξεις μετά το 1943, υπογραμμίζοντας μεταξύ άλλων:
«Μετά τη νίκη του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ, στο Κουρσκ και τη γενικότερη αντεπίθεσή του καθ’ όλο το μήκος του Ανατολικού μετώπου, αλλά με και τη συνθηκολόγηση της φασιστικής Ιταλίας, είχε αρχίσει πλέον να γίνεται φανερό πως η πλάστιγγα του πολέμου έγερνε οριστικά σε βάρος του φασιστικού Άξονα και των συμμάχων του.
Την ίδια περίοδο, στην Ελλάδα, ο ΕΛΑΣ είχε απελευθερώσει εκτεταμένες περιοχές, όπου υπό την προστασία του είχαν συγκροτηθεί λαογέννητοι θεσμοί τοπικής διοίκησης, εκπαίδευσης και δικαιοσύνης. Οι επιχειρησιακές δυνατότητες του ΕΛΑΣ είχαν επίσης αναβαθμιστεί σημαντικά, με την κατάσχεση μέρος του οπλισμού των Ιταλικών δυνάμεων. Στη Μέση Ανατολή, η πλειοψηφία των στρατευμένων είχαν συσπειρωθεί γύρω από την Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση.
Κάτω υπ’ αυτές τις συνθήκες, οι εγχώριες αστικές δυνάμεις υπερέβησαν τις παλιές τους διαφωνίες και συγκρούσεις (χωριζόμενοι σε φιλοβενιζελικούς και φιλοβασιλικούς, φιλογερμανούς και φιλοβρετανούς, κοκ.), προκειμένου να επιδοθούν υπό τη σκέπη του βασιλιά και σε συμμαχία με το βρετανικό ιμπεριαλισμό σε έναν κοινό αγώνα ζωής ή θανάτου για τη μεταπολεμική σταθεροποίηση της καπιταλιστικής εξουσίας συνολικά. Έτσι και αλλιώς, παρά τις επιμέρους αντιπαραθέσεις, ο φασισμός-ναζισμός ήταν γνήσιο παιδί του καπιταλισμού, σάρκα από τη σάρκα του. Γι’ αυτό και ο διαχωρισμός των αστικών πολιτικών δυνάμεων στο πλαίσιο του πολέμου δεν ακύρωνε την κοινή ταξική τους βάση – ούτε βεβαίως το κοινό τους φόβο απέναντι στο αναπτυσσόμενο κομμουνιστικό και εργατικό-λαϊκό κίνημα.
Βασικό διακύβευμα για όλους τους την επόμενη μέρα του πολέμου ήταν το ποια τάξη θα βρισκόταν στην εξουσία, καθώς τα κοινωνικοπολιτικά δεδομένα που είχαν δημιουργηθεί για αυτούς μέσα από τις φλόγες του πολέμου δεν ήταν ευοίωνα.
Από τη μία υπήρχε η μεγάλη αύξηση του πολιτικού κύρους και επιρροής στις λαϊκές συνειδήσεις της Σοβιετικής Ένωσης (που είχε σηκώσει το κύριο ανθρώπινο και στρατιωτικό βάρος στην ήττα της φασιστικής πολεμικής μηχανής) και των κατά τόπους Κομμουνιστικών Κομμάτων (που είχαν πρωτοστατήσει στην αντίσταση των λαών κατά της φασιστικής κατοχής).
Από την άλλη υπήρχε η ορισμένη χρεοκοπία πολλών κατά τόπους αστικών τάξεων λόγω της συνεργασίας μιας σημαντικής μερίδας τους με τις δυνάμεις κατοχής και γενικότερα της στάσης τους την περίοδο του πολέμου.
Έτσι το 1944 -και ενώ ο πόλεμος ακόμη μαινόταν- βλέπουμε πως οι προετοιμασίες για την επόμενη μέρα εντείνονται από όλα τα ιμπεριαλιστικά στρατόπεδα απέναντι σε έναν κοινό εχθρό: την πολιτική πρωτοπορία της αντίπαλης τάξης, τους κομμουνιστές».
Μεταξύ άλλων, μίλησε για τη στάση των Βρετανών, των ελληνικών αστικών δυνάμεων και πως δεν δίστασαν ακόμη και να «θυσιάσουν» τη μεγάλη πλειοψηφία των μάχιμων μονάδων του ελληνικού στρατού και ναυτικού στη Μέση Ανατολή, την Άνοιξη του 1944 (ένα χρόνο πριν τελειώσει ο πόλεμος), επειδή, με τη στάση τους υπέρ της κυβέρνησης του βουνού (ΠΕΕΑ), κρίθηκαν αναξιόπιστες ή και εν δυνάμει εχθρικές, αλλά και στην επιτέλεση του ρόλου του αστικού στρατού, ως ένοπλο χέρι της ελληνικής αστικής τάξης στην επιδίωξή της να διασφαλίσει την εξουσία της στη μεταπολεμική Ελλάδα.
Είπε, ότι την ίδια περίοδο στην κατεχόμενη Ελλάδα οι κατοχικές δυνάμεις επέτρεψαν (καλοκαίρι του 1943) τη συγκρότηση των Ταγμάτων Ασφαλείας, ενώ επανασυσπειρώθηκαν και ευθυγραμμίστηκαν ως προς τον κοινό σκοπό όλες οι αστικές δυνάμεις, παρακάμπτοντας τις όποιες διαφορές τους, απέναντι στον κοινό σκοπό τους, να τσακιστεί το ΚΚΕ, ο οργανωμένος λαός, η πάλη του για να μην ζήσει όπως πριν την κατοχή. 
«Εκτελέστηκαν γιατί ήταν κομμουνιστές»
Σε αυτό το πλαίσιο αναφέρθηκε και στην αυξημένη καταστολή του 1944 που ήταν στοχοπροσηλωμένη ως προς αυτό τον σκοπό απέναντι στο λαό και το ΚΚΕ και δήλωσε:
«Η εκτέλεση των 200 κομμουνιστών στην Καισαριανή την πρωτομαγιά του 1944 ήταν χαρακτηριστική ως προς αυτό. Οι 200 που εκτελέστηκαν, δεν είχαν κάποια άμεση σχέση με την αντίσταση, για τη δράση της οποίας τιμωρήθηκαν με τη ζωή τους ως αντίποινα. Ως επί τω πλείστον ήταν παλιά μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, που παραδόθηκαν στις δυνάμεις κατοχής από τη Μεταξική δικτατορία. Ακριβώς όμως για αυτό ήταν εξαιρετικά επικίνδυνοι. Και ακριβώς γι’ αυτό δεν έπρεπε να βρίσκονται εν ζωή την επομένη του πολέμου. Πρόκειται αν θέλετε για την ίδια λίγο-πολύ λογική με την οποία ο ΓΓ του ΚΚ Γερμανίας Ε. Τέλμαν, παρότι κρατούταν έγκλειστος σε στρατόπεδο συγκέντρωσης για πάνω από μία δεκαετία, δολοφονήθηκε μόλις τον Αύγουστο του 1944. Πρόκειται για την ίδια λογική με την οποία, παραμονές της συμμαχικής απόβασης στη Νορμανδία, οι Βρετανοί προδίδαν τις θέσεις της αντίστασης των Γάλλων κομμουνιστών στους Γερμανούς για να τους εξουδετερώσουν: Με το βλέμμα όχι στην πάλη κατά του φασισμού ή στις πολεμικές ανάγκες της απελευθέρωσης, αλλά στην επόμενη μέρα και στο ποια τάξη και υπό ποιους όρους θα διεκδικούσε την εξουσία».
Και κατέληξε σε άλλο σημείο: «Εκτελέστηκαν γιατί ήταν κομμουνιστές. Γιατί ήταν πολύ επικίνδυνοι πολιτικοταξικά ώστε να τους επιτραπεί να λάβουν μέρος στην επόμενη μέρα του πολέμου. Γιατί αποτελούσαν ένα ζωντανό κρίκο της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης με την πολιτική της μαγιά: Με το κομμουνιστικό κίνημα του Μεσοπολέμου, που ατσαλώθηκε στο καμίνι της ταξικής πάλης και παρέμεινε αλύγιστο στις πιο δύσκολες συνθήκες, μπαίνοντας μπροστά και οργανώνοντας την πάλη του λαού για επιβίωση, για λευτεριά και για ένα καλύτερο αύριο χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Γι’ αυτό -ή μάλλον και για αυτό- οι 200 εκτελεσθέντες κομμουνιστές της Καισαριανής δεν μπορούν να λογίζονται ως θύματα, αλλά ως ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους σε μια ενιαία πάλη. Μια πάλη που εκτυλίχθηκε μέσα από τα εργοστάσια της δεκαετίας του 20 έως τα άπαρτα βουνά του ένοπλου αγώνα της δεκαετίας του 40, από τους δρόμους του Στάλινγκραντ έως τα σοκάκια των εργατογειτονιών της Αθήνας και του Πειραιά. Της πάλης για την πραγματική -κοινωνική- απελευθέρωση. Για ένα αύριο όπου ο εργαζόμενος άνθρωπος θα είναι πραγματικός κύριος του τόπου του και του πλούτου που παράγει.
Ο Σπύρος Τζόκας, ρίχνοντας το φως της λογοτεχνικής του ματιάς στους 200 της Καισαριανής και στο Ναπολέοντα Σουκατζίδη, φωτίζει παράλληλα όλα τα εγκλήματα των Αρχών Κατοχής και των συνεργατών τους απέναντι στις εργατικές-λαϊκές δυνάμεις που τόλμησαν να σηκώσουν ανάστημα στα χρόνια της Κατοχής. Μας θυμίζει τους νεκρούς των γερμανικών εκκαθαρίσεων στα Καλάβρυτα και το Δίστομο, στα μπλόκα της Κοκκινιάς και της Καλλιθέας, των αντιποίνων πριν και μετά τη μαζική εκτέλεση των 200 της Καισαριανής.
Μας θυμίζει όλους αυτούς τους ήρωες του εργατικού-λαϊκού κινήματος του τόπου μας, οι οποίοι, σε εκείνα τα δύσκολα χρόνια, προέβησαν σε αμέτρητες πράξεις ατομικού και συλλογικού ηρωισμού. Ένας ηρωισμός, που δεν έχει να κάνει με μεταφυσικές ικανότητες ή υπερδυνάμεις. Όχι. Οι δικοί μας ήρωες -φίλες και φίλοι- είναι άνθρωποι απλοί, καθημερινοί. Άνθρωποι του μόχθου από κάθε μετερίζι της ζωής. Άνθρωποι, που βλέποντας το άδικο, δεν γύρισαν το βλέμμα ούτε έσκυψαν το κεφάλι, άλλα έδωσαν όλες τους τις δυνάμεις και ακόμα παραπάνω -τη ζωή τους ακόμα- για να το ανατρέψουν, για να φτιάξουν έναν κόσμο καλύτερο, όχι μόνο για τους ίδιους, αλλά για όλους».
