Παρουσιάστηκε «Η οπτική των παρανόμων» του Γ. Σανίδα στη Θεσσαλονίκη
Το δίτομο έργο «Η οπτική των παρανόμων. ΚΚΕ και παρανομία στις δεκαετίες 1940 και 1950. Θεσσαλονίκη και περιφέρεια» του Γιώργου Σανίδα που κυκλοφορεί από τη «Σύγχρονη Εποχή», παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του 44ου Φεστιβάλ βιβλίου στη Θεσσαλονίκη τη Δευτέρα 30 Ιούνη.
Για τη μελέτη του Γιώργου Σανίδα μίλησαν ο Κώστας Σκολαρίκος, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ, ο Γιώργος Μαργαρίτης, καθηγητής σύγχρονης Ιστορίας, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ και ο ίδιος ο συγγραφέας του βιβλίου.
Μεγάλο ήταν το ενδιαφέρον του κόσμου που παραβρέθηκε στη βιβλιοπαρουσίαση και έσπευσε να προμηθευτεί τη δίτομη έκδοση από το περίπτερο 89 της «Σύγχρονης Εποχής».
Ο Γιώργος Σανίδας, καθηγητής Ιστορίας, ερευνητής και συγγραφέας του βιβλίου αφού ευχαρίστησε θερμά τις εκδόσεις της «ΣΕ», τους διοργανωτές και τους παρευρισκομένους, σημείωσε ότι αποτελεί πρόκληση για έναν ερευνητή το ίδιο το αντικείμενο του βιβλίου, το οποίο είναι η παράνομη δράση του ΚΚΕ, ιδιαίτερα κατά την περίοδο του εμφυλίου και της μετεμφυλιακής περιόδου μέχρι και το 1958. Όσο για την ίδια την πολιτική παρανομία που αποτελούσε κύριο στοιχείο πλήθους ανθρώπων εκείνη την περίοδο, μεταξύ άλλων, τόνισε πως «…είναι αξιοσημείωτο ότι ακόμη και στις πιο δύσκολες φάσεις, οι παράνομοι μπορεί να δέχτηκαν στήριξη από πρόσωπα χαρακτηρισμένα κοινωνικοπολιτικά στο αντικομουνιστικό φάσμα…». Ανέφερε επίσης ότι από αυτούς τους «παρανόμους», «(…) άλλοι επέζησαν εύκολα ή δύσκολα, αλλά κάποιοι χιλιάδες έδωσαν τη ζωή τους στην ένοπλη δράση, στα κρατητήρια και τις φυλακές, στον δρόμο και βέβαια στο εκτελεστικό απόσπασμα (…) όπως και εδώ στην πόλη μας, στο “συνήθη τόπο” μπροστά στο Γεντί Κουλέ, όπου η ιστορική συγκυρία του σήμερα αποκαλύπτει με τον πιο γυμνό τρόπο τους σκελετούς κάποιων από αυτούς». Στη συνέχεια, αναδεικνύοντας τη δυσκολία που συναντά κανείς στο να βρει «πηγές και δεδομένα για ένα τέτοιο θέμα» σχολίασε τη στάση του αστικού κράτους που αντιμετωπίζει με «αμηχανία» τα ιστορικά δεδομένα, ενώ ακόμη και για αποδεκτά γεγονότα, όπως η περίπτωση του Νίκου Μπελογιάννη, η επίσημη αστική πλευρά προτιμούσε τη σιωπή, σήμερα προχωρά ευκολότερα σε ωμό αντικομμουνισμό. «Ευχή και ελπίδα μου (…) είναι αυτός που θα πάρει το βιβλίο στα χέρια του (…) να το διαβάσει όχι σαν μυθιστόρημα από την αρχή ως το τέλος, αλλά σαν εγκόλπιο ώστε να ανατρέχει σε πηγές… συμβάντα… σκέψεις μια εποχής (…) για την οποία πειστήκαμε ή μας έπεισαν, ότι αφορούσε κάποιους λίγους. Όμως στην ουσία με τον έναν ή τον άλλον τρόπο αφορούσε την πλειοψηφία, τους πολλούς».
Στη συνέχεια πήρε τον λόγο ο Γιώργος Μαργαρίτης, καθηγητής σύγχρονης Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ. Αναφερόμενος αρχικά στο βιβλίο, σημείωσε ότι αυτό προέρχεται από την διδακτορική διατριβή που εκπόνησε ο συγγραφέας, ο οποίος κατάφερε να διαχειριστεί με επιτυχία έναν μεγάλο όγκο τεκμηρίων επικεντρώνοντας την έρευνα του στη Θεσσαλονίκη. Αφού περιέγραψε σύντομα τις κοινωνικές-πολιτικές-ιστορικές ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά της πόλης, υπογράμμισε πως μέσα από αυτό το «ιστορικό υπόστρωμα» στο οποίο χτίστηκε το βιβλίο του Γ. Σανίδα «ο στόχος ήταν διπλός» πρώτον «…να παρατεθούν τα γεγονότα τα μεγέθη, τα σχήματα, οι άνθρωποι που τα στελέχωναν, τα δημιουργούσαν και τα λειτουργούσαν» και «δεύτερο… και πιο σημαντικό», όπως ο ίδιος ανέφερε η ιεράρχηση και αποτίμηση των καταστάσεων: «Χρειάστηκε μια μικρή αναθεώρηση στην γενικότερη ιστοριογραφία της περιόδου στο σημείο αυτό. Η πρωτοκαθεδρία της καταστολής στην εργογραφία της περιόδου και η ηρωική αντοχή του λαϊκού κινήματος σε αυτή, έδωσε στον παρόν έργο την θέση της στους αγώνες του τελευταίου. Στην διεκδίκηση με κάθε μέσο της νίκης στην πολεμική και πολιτική αναμέτρηση και στην κατάληψη της εξουσίας. Προσωπικά, βρίσκω ετούτη την επανατοποθέτηση των γεγονότων πολύ σημαντική – όχι μόνο στο ιστοριογραφικό πεδίο, στο πολιτικό επίσης (…) Η γεμάτη πείσμα, εφευρετικότητα, επιμονή, οργάνωση, διεκδίκηση της νίκης ήταν η πλέον σημαντική παρακαταθήκη της εποχής -η ουσιαστική πραγματικότητα. Ο Εμφύλιος ήταν μια από τις πολλές “εφόδους στον ουρανό” που έχουν αποτολμήσει οι Λαοί. Η τόλμη είναι το σημαντικό, όχι η ήττα».
Τέλος, ο Κώστας Σκολαρίκος, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ μιλώντας αρχικά για τη σχέση της αστικής νομιμότητας με τη δράση των κομμουνιστών τόνισε πως η πρώτη «…ως “υποχρεωτικός κανόνας” προορισμένος να προστατεύει τα συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης των καπιταλιστών έχει εγγεγραμμένη στο γενετικό της κώδικα την καταστολή της δράσης των κομμουνιστών, που κατευθύνεται στην ανατροπή της καπιταλιστικής εξουσίας. Πράγμα που σημαίνει ότι ένα Κομμουνιστικό Κόμμα, που δρα σε συνθήκες κυριαρχίας του καπιταλισμού, θεωρείται εκ προοιμίου στον αντίποδα της νομιμότητας. (…) Και αυτό ανεξάρτητα από το αν σε συγκεκριμένες συνθήκες η ίδια η θωράκιση της καπιταλιστικής εξουσίας είναι συμβατή με την ελεύθερη – μέσα σε συγκεκριμένα όρια βέβαια – πολιτική δράση του ή όχι. Έτσι και αλλιώς, σε όλες τις συνθήκες, το Κομμουνιστικό Κόμμα, εφόσον δεν παραιτείται από τον στόχο της ανατροπής της καπιταλιστικής εξουσίας, βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο των κατασταλτικών μηχανισμών του αστικού κράτους». Με βάση τα παραπάνω, σημείωσε πως η οπτική των παρανόμων, μέσα από το έργο του Γ. Σανίδα, αφορά τη στάση και τη δράση όσων σε συνθήκες κλιμάκωσης της ταξικής πάλης, κηρύχθηκαν παράνομοι, « …όχι λόγω της έλξης τους προς την παραβατικότητα, αλλά της συνειδητής πολιτικής τους απόφασης να αγωνιστούν προς όφελος των εργατικών λαϊκών συμφερόντων». Στη συνέχεια αναφέρθηκε εκτενώς σε όλες εκείνες τις συνθήκες που δημιούργησαν τους “παρανόμους” που βίωσαν τις σκληρές ταξικές αναμετρήσεις του μεσοπολέμου και διώχθηκαν από την αστική νομιμότητα τόσο σε περιόδους αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας όσο και στη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά, αλλά και την αδυναμία του ΚΚΕ και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος να διαμορφώσει εκείνη τη περίοδο επαναστατική στρατηγική. Τέλος, ο Κ. Σκολαρίκος σημείωσε πως «η επαναστατική επιμονή και αυταπάρνηση με πυξίδα τα εργατικά λαϊκά συμφέροντα έχει πολλά να διδάξει σε όσους σήμερα ασφυκτιούν στον κόσμο της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης (…) το βιβλίο του Γιώργου Σανίδα είναι όχι μόνο ερευνητικά χρήσιμο και διδακτικό, αλλά και ιδιαίτερα επίκαιρο σε μια εποχή που ένας γενικευμένος ιμπεριαλιστικός πόλεμος απειλεί να αποτελειώσει ό, τι άφησε όρθιο η ιμπεριαλιστική ειρήνη, σε μια εποχή που όλο και περισσότερο προσομοιάζει με αυτή που “γέννησε” τους παράνομους».